زمستان همواره فصل دشواری برای مدیریت کیفیت هوا در شهرهای بزرگ ایران بوده است. کاهش دما، وارونگی هوا و افزایش مصرف سوختهای فسیلی، ترکیبی خطرناک ایجاد میکند که بهطور مستقیم بر میزان آلایندهها اثر میگذارد. این وضعیت در هفتههای آتی میتواند به اوج برسد و شرایط تنفس را برای شهروندان سختتر کند.
افزایش ترافیک روزانه نیز به این مشکل دامن میزند. خودروهای فرسوده و ناوگان حملونقل عمومی ناکارآمد، سهم بالایی در انتشار ذرات معلق و گازهای آلاینده دارند. در چنین شرایطی، هر روز بدون مدیریت جدی میتواند به تشدید بحران منجر شود.
آلودگی شدید هوا تنها یک مشکل زیستمحیطی نیست؛ بلکه تهدیدی مستقیم برای سلامت عمومی محسوب میشود. افزایش بیماریهای تنفسی، تشدید مشکلات قلبی و کاهش کیفیت زندگی، پیامدهای ملموسی هستند که شهروندان در روزهای آلوده تجربه میکنند. نگرانی اصلی این است که گروههای حساس مانند کودکان، سالمندان و بیماران قلبی-ریوی بیشترین آسیب را متحمل میشوند.
از سوی دیگر، فشار بر سیستم درمانی نیز افزایش مییابد. مراجعه بیشتر بیماران به مراکز درمانی در روزهای آلوده، هزینههای سنگینی بر دوش خانوادهها و نهادهای بهداشتی میگذارد. این چرخه معیوب، نشاندهنده ارتباط مستقیم میان کیفیت هوا و کارآمدی نظام سلامت است.
آینده مبهم و نیاز به مدیریت فوری
با توجه به روند فعلی، پیشبینیها حاکی از آن است که آلودگی هوا در هفتههای آتی میتواند به سطح هشدار برسد. اگرچه اقدامات مقطعی مانند تعطیلی مدارس یا محدودیت تردد خودروها در گذشته اجرا شده، اما این راهکارها تنها مسکّنهای کوتاهمدت بودهاند. آنچه اکنون نیاز است، برنامهریزی بلندمدت و سرمایهگذاری جدی در حوزه انرژی پاک و حملونقل عمومی است.
در نهایت، بحران آلودگی هوا بار دیگر اهمیت سیاستگذاری پایدار و هماهنگی میان نهادهای مختلف را برجسته میکند. بدون تغییرات ساختاری در مدیریت شهری و انرژی، نگرانیها درباره آینده کیفیت هوا همچنان پابرجا خواهد بود و هر زمستان به یادآورنده این چالش تکراری تبدیل میشود.
آلودگی در دومین روز زمستان مجددا به هوای بسیاری از شهرهای کشور از جمله تهران بازگشت. با خروج جبهه هوای سرد در روزهای اخیر و پایان وزش باد و بارش باران و برف طی روزهای اخیر مجددا بر حجم غلظت ذرات آلاینده در بسیاری از شهرهای کشور افزوده شد؛ بهنحویکه در میانه روز سهشنبه دوم دی ماه شاخص آلودگی هوای تهران با عبور از مرز ۱۵۰واحدی به وضعیت ناسالم برای تمامی گروهها تبدیل شد.
در همین زمان از ۱۷۵ایستگاه پایش کیفیت هوا در کل کشور مربوط به سازمان محیطزیست، هوای ۲۶ ایستگاه در ۶ استان مختلف کشور شامل تهران، البرز، خوزستان، اصفهان، آذربایجانغربی و قزوین در وضعیت ناسالم برای تمامی گروهها قرارگرفت. شهرستان بهارستان در استان تهران نیز با ثبت شاخص ۱۸۰واحدی، آلودهترین ایستگاه درمیان پایگاههای سنجش آلودگی هوا مربوط به سازمان حفاظت محیطزیست ایران بود.
افزایش غلظت ذرات آلاینده در هوای تهران باعث شد تا مجددا کارگروه اضطرار نسبت به اعمال طرح زوج و فرد از درب منزل در تهران اقدام کند و بخشی از مقاطع تحصیلی نیز مجازی شد. درحالی کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران بر اجرای طرح زوج و فرد از درب منزل تاکید دارد که براساس دادههای رسمی، حملونقل عمومی (مترو و اتوبوس) توان جابهجایی حدود ۱۷درصد شهروندان تهرانی را دارد و با درنظرگرفتن سهم حملونقل نیمهعمومی (تاکسی و تاکسیآنلاین) این سهم حداکثر به ۳۵درصد میرسد.
